Y cyffur HIV ôl-amlygiad mae'n werth gwybod amdano.
Mae ymwybyddiaeth a defnydd cynyddol o PrEP wedi chwyldroi iechyd rhywiol trwy leihau heintiau HIV, a byddem yn annog unrhyw un a allai elwa o'r driniaeth hon i ystyried darganfod mwy amdano. Y gwir amdani yw nad ydym bob amser yn cael rhyw a ddiogelir gan rwystrau, gall cyfarfyddiadau rhywiol fod yn ddigymell. Dyma lle mae PEP yn dod i mewn - triniaeth 'ôl-amlygiad' y gellir ei defnyddio pan credir bod cyfarfyddiad penodol yn risg uchel ar gyfer trosglwyddo HIV.
Mae'n bwysig gwybod y gallwch wneud rhywbeth os byddwch yn cael eich hun mewn sefyllfa gyda phryderon y gallech fod wedi dod i gysylltiad â'r firws HIV. Mae'r data'n awgrymu mai cymharol isel sy'n manteisio ar PEP yn y gymuned LGBTQI mewn ardaloedd y tu allan i Lundain, felly mae gwybod beth ydyw a phryd y gellir ei ddefnyddio yn hanfodol ac yn werth ei rannu.
Beth yw PEP?
Ystyr PEP neu PEPSE yw Proffylacsis Ôl-amlygiad (ar ôl Amlygiad Rhywiol) [Post-exposure Prophylaxis (after Sexual Exposure)]. Mae'n gwrs o feddyginiaeth y gellir ei gymryd o fewn 72 awr i amlygiad posibl i HIV trwy weithgaredd rhywiol neu offer halogedig. Er nad yw'n 100% effeithiol o ran atal trosglwyddo HIV, mae'n sylweddol lleihau'r siawns. Mae Ymddiriedolaeth Terrence Higgins yn awgrymu y dylid ei ystyried fel 'mesur brys i'w ddefnyddio fel y dewis olaf'.
Unwaith y bydd wedi'i ragnodi, mae'r driniaeth yn cynnwys cymryd dwy dabled, Truvada a Raltegravir, y mae'n rhaid eu cymryd bob dydd ar gyfer y cwrs 28 diwrnod - ni fydd gwneud hynny'n effeithio ar ba mor dda y mae'n gweithio.
Ar gyfer pwy mae PEP?
Darperir PEP am ddim gan y GIG i bobl o bob hunaniaeth rhywedd a chyfeiriadedd rhywiol
sy'n HIV-negyddol. Ni fydd pob digwyddiad o amlygiad yn bodloni'r meini prawf ar gyfer presgripsiwn. Bydd trafodaeth gyda gweithiwr gofal iechyd proffesiynol mewn clinig priodol yn eich helpu i benderfynu ar hyn.
Ystyrir bod y risg o haint ar ei uchaf ar ôl rhyw dreiddiol heb ddiogelwch gyda rhywun sy'n HIV positif ac sydd â llwyth firaol canfodadwy neu anhysbys - term sy'n disgrifio faint o HIV y gellir ei ganfod o fewn llif gwaed person. Gellir rhagnodi PEP i unrhyw un sydd wedi bod yn y sefyllfa hon yn ystod y 72 awr ddiwethaf. Fodd bynnag, mae gweithwyr gofal iechyd proffesiynol yn ymwybodol nad ydym bob amser yn meddu ar y wybodaeth hon, ac nad yw pob amlygiad yn gydsyniol - gofynnwch bob amser os nad ydych yn siŵr beth i'w wneud.
Mae'r GIG yn ystyried ffactorau risg megis y math o weithgaredd rhywiol a chyfraddau HIV yng ngwlad wreiddiol y person arall wrth wneud penderfyniadau.
Os yw partner rhywiol wedi bod yn cael triniaeth HIV am o leiaf chwe mis a bod ganddo lwyth firaol anghanfyddadwy, anaml y caiff PEP ei ragnodi gan fod trosglwyddo yn annhebygol iawn.
Ble gallwch chi gael PEP?
Y lle gorau i gael PEP yw eich clinig iechyd rhywiol lleol. Os byddwch yn dweud wrthynt beth yw pwrpas yr apwyntiad, byddant yn blaenoriaethu eich gweld er mwyn asesu eich cymhwysedd. Byddwch yn barod i ateb rhai cwestiynau am eich iechyd rhywiol yn yr apwyntiad, mae hyn yn ymwneud â chasglu gwybodaeth briodol. Bydd prawf gwaed yn cael ei gymryd i gadarnhau statws HIV-negyddol, a byddant yn aml yn cynnig profion eraill ar gyfer heintiau a drosglwyddir yn rhywiol hefyd.
Os oes angen PEP arnoch pan fydd clinig ar gau, gall adrannau damweiniau ac achosion brys mewn llawer o ysbytai ddarparu asesiad a phresgripsiwn hefyd. Mae bob amser yn well galw'r adran damweiniau ac achosion brys nag aros nes bod y clinig yn ailagor, fel y gallwch gael triniaeth cyn gynted â phosibl. Os ydych chi'n ansicr a yw PEP yn addas ar gyfer eich sefyllfa chi, gall eich clinig iechyd rhywiol a'r adran damweiniau ac achosion brys lleol roi arweiniad a chymorth.
Os hoffech chi ddarganfod mwy am PEP neu PrEP a ble i gael gafael arno, ewch i:
Terrence Higgins Trust - tht.org.uk
GIG 111 ar gyfer gwasanaethau yn eich ardal chi - Gwasanaethau Iechyd Rhyw Lleol
Credyd Llun:
Jeffrey Beall, CC BY-SA 3.0 < https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, trwy Wikimedia Commons